امامت در خردسالى:
در ابتدا به این
نکته
توجه شود که این تنها مهدى( ع )نیست که در کودکى به امامت رسیده است بلکه قبل از
او امامان دیگر بلکه انبیاى دیگر در کودکى به مقام امامت و نبوت رسیده اند، که به
نمونه هایى اشاره مى شود: 1. نبوت حضرت عیسى( ع )از ابتداى ولادت: قرآن از زبان
حضرت عیسى در حالى که کودک بود چنین نقل مى کند »[ کودک ]گفت: من بنده خدا هستم،
به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است«.(2 (1. اعطاى کتاب و مقام نبوت به
حضرت یحیى در کودکى: خداوند متعال در این زمینه مى فرماید: »اى یحیى کتاب[ خدا ]را
به جد و جهد بگیر و[ ما ]از کودکى به وى حکم[ نبوت ]دادیم«.(3 (2. امام جواد( ع ):
در سلسله امامت اولین امامى که در سن کودکى به امامت رسید نهمین پیشواى شیعیان بود
و از آنجا که این مسئله در دوران امامت بى سابقه بود مورد پرسش و شک عده اى قرار
گرفت حضرت با تصریحات و بیانات خود قلب شیعیان را آرام کرد. معمر بن خلاد مى گوید:
از امام رضا( ع )شنیدم که مطلبى[ راجع به امر امامت ]بیان کرد و سپس فرمود: شما
چه احتیاجى به این موضوع دارید؟ این ابوجعفر[ امام جواد ]است که او را به جاى خود
نشانیده و قائم مقام خود ساخته ام و فرمود: ما خاندانى هستیم که خردسالانمان مو به
مو از بزرگسالانمان ارث مى برند«.(3) صفوان بن یحیى گوید: به امام رضا( ع )عرض
کردم: پیش از آنکه خدا ابى جعفر را به شما ببخشد، درباره جانشینان از شما مى
پرسیدیم و شما مى فرمودید: خدا به من پسرى عنایت مى کند، اکنون او را به شما عنایت
کرد و چشم ما را روشن کرد، اگر خداى ناخواسته براى شما پیش آمدى کند به که بگرویم؟
حضرت با دست اشاره به ابى جعفر( امام جواد )کرد که در برابرش ایستاده بود. عرض
کردم: قربانت گردم، این پسر سه ساله است فرمود: چه مانعى دارد؟ عیسى سه ساله بود
که به حجت قیام کرد«.(4) و همین طور امام هادى( ع )نیز در سن قبل از بلوغ به امامت
رسیده است. امام زمان علیه السلام اما امام زمان کم سن ترین امامى است که به امامت
رسیده است. امام باقر( ع )فرمود: »صاحب هذا الامر، صاحب این امر کم سن و سال ترین
و گمنام ترین ماست«.(5) راز همه این انتخاب ها این است که امامت امرى است الهى، و
با عنایت ویژه خاص به این جهت عنایت خداوند شامل هر فرد با لیاقتى بشود، او از
عهده هر مسئولیتى که خداوند اراده نموده بیرون خواهد آمد، پس امامت یک امر عادى و
قراردادى نیست که با معیارهاى بشرى انتخاب شود، به این جهت هر کسى هم این لیاقت را
ندارد، چنان که خداوند متعال پس از آن که ابراهیم را به مقام امامت بشارت داد، در
جواب او که پرسید: آیا این شرافت نصیب ذریه ام مى گردد؟ او فرمود: »پیمان من به
ظالمین نمى رسد«.(6) ممکن است این پرسش به ذهن بیاید که چرا خداوند برخى امامان و
انبیاء را در کودکى به این امر انتخاب کرده اند، در پاسخ باید گفت هر چند مصالح
تمام تقدیرات و دستورات الهى براى ما روشن نیست ولى این نکات را به عنوان دلایل
احتمالى یاد آور مى شویم: 1. آزمایش مردم بدون شک امتحان در شرایط غیر عادى بهتر
تحقق مى یابد وگرنه در شرایط عادى تسلیم بودن مردم در مقابل دستورات خداوند با
ارزش است ولى آن اهمیت بالاى شرایط غیر عادى را ندارد. پذیرش امام در سن و سال
معمولى هر چند داراى ارزش است ولى پذیرش امامت در شرایط غیر عادى مانند کودکى و
خردسالى مى تواند از یک طرف وسیله آزمایش مردم باشد و از طرفى کسانى که در مقابل
این امر سر فرود مى آورند، نشانه تسلیم کامل و اطاعت محض از اراده و فرمان الهى
تلقى مى شود. 2. امامت امر الهى است امامت در کودکى مى تواند این امر را ثابت کند
که امامت امرى است الهى ولى در بزرگى این شائبه را پیش مى آورد که ممکن است رسیدن
به امامت فقط از طریق تلاش و کسب فضایل خود شخص مى باشد. عمرو بن اشعث گوید: شنیدم
امام صادق( ع )فرمود: »شما گمان مى کنید هر کس از ما امامان که وصیت مى کند به هر
کس
بخواهد
وصیت مى کند؟ نه به خدا چنین نیست بلکه امر امامت عهد و فرمانى است که از جانب خدا
و رسول خدا براى فردى پس از شخص دیگر( از خانواده ما )تا به صاحبش برسد«.(3 (7. انتخاب
الهى بر اساس لیاقت هاى ذاتى و سرانجام انتخاب امام و نبى در کودکى این حقیقت را
به اثبات مى رساند که اعطاى نبوت و امامت بر اساس فضایل ذاتى است در کنار تفضل
الهى، و این امر مربوط به روح متعالى افراد مى شود و ربطى به سن و سال ندارد. اسماعیل
بن بزیع مى گوید: از حضر ابى جعفر( امام جواد )راجع به امامت پرسیدم و گفتم: آیا
ممکن است امام از هفت کمتر باشد؟ فرمود: بلى، کمتر از پنج سال هم مى شود«.(8) اما
درباره لیاقت ذاتى آنها حضرت فرمود: »از آنجا که خداوند به هنگام آفرینش پیامبران[
و امامان ]مى دانست که آنان از او فرمان بردارى مى کنند و تنها او را عبادت نموده،
هیچ گونه شرکى روا نمى دارند[ از موهبت هاى ویژه خویش برخوردارشان ساخت ]پس اینان
به واسطه فرمان بردارى از خداوند به این کرامت و منزلت والا رسیده اند«.(4 (9. تحقق
امامت در کودکى و نشان دادن آن همه کمالات و فضائل در پرتو آن از نظر کلامى خود
اثباتگر لیاقت هاى برجسته و الهى و لدنى بودن علم و فضائل ویژه اهل بیت( ع
)است،
چنانکه سخن عیسى در گهواره و ادعاى نبوت حجت بر خود است و خود اثبات گرا الهى بودن
آن.
